Waar ligt de waarheid?

Het komt binnen mijn praktijk dikwijls voor dat mensen emotionele stress hebben opgelopen vanuit een klein meningsverschil of een hoger opgelopen conflict – binnen wat voor relatie dan ook.
De aanleiding om in gesprek te treden is vaak dat kleine irritaties en onbeduidend lijkende ruzietjes zijn uitgegroeid tot (wat) grotere conflicten, waarin minimaal een partij zich uiteindelijk (diep) gekwetst of onbegrepen voelt. De wil om samen door te gaan doet hen dan besluiten er ‘samen’ iets aan te gaan doen.

In een (eerste) gezamenlijk gesprek komt vooral de buitenkant van het conflict in zicht. Je ziet hoe men zich irriteert en hoe men kwetst en gekwetst wordt, maar tot wederzijds inzicht kom je meestal nog niet gauw. Daarom ontvang ik de afzonderlijke partijen vervolgens elk apart. In deze gesprekken komen diverse waarheden naar boven. Ik denk niet in schuld, maar luister goed naar de individuele waarheden en leer de pijnlijke emoties kennen, zodat ik mijn begrip kan tonen.

De absolute waarheid bestaat eigenlijk niet. Wij (er)kennen vooral onze individuele waarheid, welke is gebaseerd op onze eigen manier van denken en observeren – hier en daar flink beïnvloed door de wereld waarin wij leven. Het is een subjectieve waarheid die afhankelijk is van de context van de persoon.
Wij mensen hebben onze waarheden afgesproken en vastgelegd - al dan niet op papier. Ingekaderd in onze normen en waarden, wetten en regels (daar zijn onze hokjes weer).
Het is heel goed mogelijk dat de waarheid van een ander niet aansluit bij wat jouw gevoel of verstand erover zegt. We interpreteren de waarheid dan ook meestal vanuit onze eigen (beschikbare) kaders en vormen onze mening daarover.

Met het besef dat we allemaal verschillend zijn, schieten we al een eind op. Daarbij kunnen we onze mening en onze wil niet zonder meer opleggen bij de ander. We kunnen van de ander niet verlangen dat hij/zij de dingen op eenzelfde wijze ziet en ervaart.
Geen mens is hetzelfde, maar men doet er voor zichzelf goed aan om in overeenstemming met zijn/haar omgeving te komen - dat is naast weglopen het meest gemakkelijke.
Ieder mens heeft behoefte aan warmte en begrip. We willen allemaal graag gehoord en gezien worden (erkenning) en daarvoor zullen wij ook zelf moeten luisteren en kijken naar de ander. Ook zullen wij moeite moeten doen om warmte en begrip te tonen voor de gevoelens/belevingswereld van de ander.

Goed communiceren (horen en gehoord worden; zenden en ontvangen) is van groot belang voor zowel het welzijn van de ander als dat van onszelf, en daarmee voor het welzijn van onze relatie(s) met elkaar. 

Hierbij is het niet alleen de bedoeling dat we alleen zelf vertellen wat we zelf voelen, horen, begrijpen, enzovoort, maar is het ook van belang om het geduld op te brengen om zonder oordeel ook naar de ander te kijken en te luisteren, zodat we kunnen leren begrijpen/inzien waar bepaalde reacties, gedragingen, meningen en zienswijzen vandaan komen.
Wanneer de ander voelt dat je hem/haar hebt begrepen, zal deze eerder oprechte aandacht en veiligheid ervaren, waardoor je minder snel (onnodig) verdwaalt in een volgend stukje (misschien irrelevant) onbegrip.
Openheid over eigen gevoelens, meningen en zienswijzen, zal ervoor zorgen dat alle ‘kaarten’ op tafel komen te liggen. Dan pas, als je weet dat alles is gezegd en benoemd, kun je elkaar gaan (leren) begrijpen en kun je, met wederzijds groeiend respect en acceptatie, vorm gaan geven aan de waarheid die in het midden ligt.

Ik kijk nog wel effe

Karel was onlangs vijftig jaar geworden en dat had hij uitgebreid gevierd. Hij had een leuk zaaltje gehuurd en al zijn familieleden, vrienden en kennissen waren uitgenodigd. Het was een onvergetelijke avond geworden en er waren genoeg foto’s gemaakt om twee albums mee te vullen. De video was een geweldige herinnering en vooral hilarisch door de struikelpartij van de ober die er haarscherp op stond.
Er waren op de kop af drieënzeventig gasten aanwezig geweest. Precies een minder dan er waren uitgenodigd. Natuurlijk was Karel blij met alle bezoekers die aanwezig waren geweest, maar die ene afwezige zat hem niet lekker. En ik vroeg hem hoe dat kwam......

“Die ene, die niet is verschenen heet Hans, ik heb hem altijd beschouwd als een zeer goede vriend. We hebben over en weer altijd voor elkaar klaargestaan. Vorig jaar nog heb ik hem uit de stront geholpen. Zijn relatie liep stuk omdat zijn vrouw er met een hufter van een advocaat vandoor ging. Van het ene moment op het andere - stond hij op straat. Die scheiding heeft hem zelfs zijn administratiekantoor gekost.
Ik zie nog hoe hij hier middenin de nacht voor de deur stond, nadat hij me uit bed had gebeld. Onze oudste ging bij de jongste op de slaapkamer en Hans had een bed. Bijna twee maanden lang. En wat was hij blij toen mijn vrouw via een bevriende makelaar een huisje voor hem had gevonden. En wat waren wij ook blij voor hem. “Karel, dit zal ik nooit vergeten. Jullie kunnen altijd op me rekenen”, zei hij nog geen twee maanden geleden tegen me. Maar eerlijk, ik vond het de normaalste zaak van de wereld om een goede vriend uit de narigheid te helpen. “Joh, vrienden zijn er om elkaar in goede en in slechte tijden bij te staan”, zei ik nog. Hans stond daar precies zo tegenover.
Mijn feest had ik ruim drie kwart jaar geleden al gepland en Hans was vanzelfsprekend een van de eersten die het wist. Logisch, want hij was hier tot voor kort zeker vier keer in de week gast aan tafel. Wij beschouwden hem gewoon als familie en dus was hij van alles op de hoogte – meer dan een goede vriend was hij. Ik had hem verteld hoe belangrijk het voor mij was om mijn beste vrienden om me heen te hebben op mijn vijftigste verjaardag. “Natuurlijk begrijp ik dat”, zei hij nog. “Juist op dit soort hoogtijdagen wil je je beste vrienden om je heen hebben.”
De laatste paar maanden noemde hij mijn aanstaande feestje minstens een paar keer per week op. Hij zou wel eens even wat moois regelen voor me. Op de voetbalclub was hij de grote enthousiasteling die iedereen aanspoorde om een leuk ‘stukje’ voor me in te studeren. Ik heb het hem allemaal horen roepen.
Begin vorige week stond hij ineens voor de deur met een blonde del van dik twintig jaar jonger dan hijzelf. “Dit is Debbie,” zei hij nog, en tegen haar zei hij; “Dit is Karel, mijn allerbeste mattie.” Ik begreep de verschijning met die Debbie niet helemaal, want het weekend ervoor had hij hier nog in tranen gezeten over dat secreet van een ex en had ik nog nooit van dit wicht gehoord. Net zo min als het woord ‘mattie’ uit zijn mond trouwens. Maar goed, “so be it”, dacht ik, “die jongen is verliefd.”
Toen ze na een half uurtje ongegeneerd elkaar aflebberen op onze bank, zonder dat er een zinnig woord uit was gekomen het huis weer verlieten, vroeg ik nog gauw even hoe laat hij de volgende week zou komen helpen met het versieren van de feestzaal - want hij had mij beloofd te komen. “Ik kijk nog wel effe, want ik weet nog niet of ik er wel ben,” had hij nog geroepen en we hadden er nog om staan lachen, want dat was natuurlijk een geintje. Dachten we.”

Karel vertelde dat een dag na het feest een ansichtkaart op de mat was gevallen. Hij viste de kaart uit zijn binnenzak en duwde deze in mijn handen. “Groeten uit Maastricht”, stond er op de voorkant. Op de achterkant las ik; “Hé ouwe pik, nog gefeliciteerd met je verjaardag. Groetjes van Hans en Debbie. PS: Ik kom volgende week je aanhanger lenen om de spullen van Debbie naar mijn huis over te brengen.”

In dit verhaal lezen we de teleurstelling van Karel. Hij die altijd klaar had gestaan voor zijn vriend, werd volledig door hem aan de kant geschoven.
En ja, natuurlijk was het ook te begrijpen dat Hans zijn hart verloor aan een nieuwe vlam. Een jaar van ellende had zijn ziel en lichaam geteisterd. Hij was volledig uit het lood geslagen geweest en nu was daar ineens een stukje geluk in de vorm van Debbie.

Ja, Karel had het misschien beter kunnen begrijpen als Hans duidelijk was geweest. Als hij had verteld dat de ontmoeting met Debbie zoveel in hem had losgemaakt dat zij op dit moment alles voor hem betekende. En misschien was hij zo verdoofd geweest dat hij zich volledig had laten meeslepen, misschien was dat zo. Maar nog was hij onduidelijk geweest. “Ik kijk nog wel effe, want ik weet nog niet of ik er wel ben,” had hij duidelijk hoorbaar gezegd. En daar was hij niet meer op teruggekomen.

Er zijn stromingen die zullen beweren dat Karel wel wat hoge verwachtingen heeft van zijn vrienden. Die zouden misschien ook beweren dat Karel Hans zijn geluksmoment niet gunt. Wel, dat kan een geaccepteerde opvatting zijn in bepaalde kringen, maar het feit blijft dat er geen duidelijkheid was. Hans had alles in het midden gelaten; “Ik kijk nog wel effe”.

Hoe belangrijk wij ‘kiezen voor jezelf’ ook vinden en aanmoedigen, als we afspraken maken met een ander nemen we een stuk verantwoording op ons. De verantwoording voor de tijd van de ander.

En wie kent ze niet, die vage antwoorden op afspraken die je tot stand tracht te brengen? 

• Ik kijk wel effe.
• Ja, misschien.
• Ik mail anders nog wel even, of ik nog kom.
• Ik moet effe kijken, want ik had geloof ik nog wat
• Ja, ik denk het wel... Of... Nou ja, je merkt het wel.

·    Dit zijn nog de minst erge, want hierop kun je nog om duidelijkheid vragen. Hier kun je nog steeds de verantwoording voor jezelf nemen en om duidelijkheid vragen – wel een aanrader trouwens.

Een stapje verder vinden we de afberichten op het allerlaatste moment:

• Ik weet dat we dit al lang geleden hebben vastgelegd, en dat we het twee keer eerder hebben verzet, maar er komt nu toch weer zo iets moois op mijn pad! Zullen we gewoon een nieuwe datum prikken, dan maar?
• Moet je horen. Ik weet dat je veel moeite hebt gedaan om deze datum vrij te houden, maar ik blijf vanavond toch liever thuis. Het is er al zo lang niet van gekomen om gewoon eens lekker een avondje te banken

Ook hier kun je nog een stukje eigen verantwoording nemen, door te vertellen dat je teleurgesteld bent over het besluit de afspraak af te zeggen. Daarbij kun je ook nog laten weten dat je verwacht dat de (eventuele) volgende afspraak wel zal worden nagekomen (grenzen stellen).

De meest teleurstellende vorm is dat men gewoonweg niet komt opdagen, terwijl de afspraak duidelijk is vastgelegd. Met nadien excuses als:

• Oh, vergeten. Nou ja, maken we toch gewoon een nieuwe afspraak
• Ik wilde je nog bellen, maar ik dacht 'je zult wel begrijpen dat ik nu niet meer kom'.
• Ja joh, ik zat ook zo gezellig die avond.

Bij situaties als in deze laatste voorbeelden kun je jezelf beter maar eens (hardop) afvragen of je ooit nog eens een afspraak wilt maken. Vooral als het al eerder is voorgekomen. Uiteraard wel even duidelijkheid creëren door er open over te praten met de ander - tijd om assertief te worden.

Gelukkig had Karel een geweldige avond gehad, waardoor hij zich uiteindelijk toch ook weer snel over de domper heen kon zetten. Weliswaar was hij zeer teleurgesteld, maar de mooie en hilarische momenten hadden prachtige herinneringen achtergelaten. "Vast blijven houden aan die ene teleurstelling zou mij deprimeren, omdat het op een blijvend sabbelen op een verdwaald zuurtje in een pot vol lekkere zoete snoepjes lijkt. De volgende keer kijk ik wel effe beter welke snoepjes ik in die pot vol lekkers stop."