Een oplossingsgerichte weg naar zelfredzaamheid

In de troonrede en recente Kamerdebatten is het woord ‘zelfredzaamheid’ meer dan eens gevallen. Geldkranen worden als gevolg van financiële moeilijkheden dichtgedraaid en dus hebben we er als land baat bij wanneer iedereen zijn/haar eigen boontjes zo goed mogelijk kan doppen.

De feiten en de moeilijkheden, van mensen die lang zo zelfredzaam niet (kunnen) zijn,  kennen we inmiddels, en terwijl iedereen hierover een mening verkondigt of verdedigt, hoop ik dat met ‘zelfredzaam worden’ niet bedoeld wordt dat iedereen zich maar moet zien te redden – “sorry het geld is op, we kunnen je nu helaas niet meer helpen, dus het is beter als je zelfredzaam wordt”. Ik hoop dat er op z’n minst wat goede instructies en helpende handen (blijven) verschijnen voor hen die daarin nog veel te leren hebben, en dat er hulp paraat blijft voor hen die nooit zelfredzaam zullen (kunnen) worden. Ik hoop dit omdat we als samenleving echt niet zonder sociale - en emotionele/psychologische hulp kunnen en de puinhopen niet te overzien zullen zijn bij een verarming daarvan.

Gedegen zelfredzaamheid houdt niet alleen in dat men zich wel kan redden – voor zo goed en zo kwaad het gaat, maar ook dat men weet dat er een basis aanwezig is waarop je kunt vertrouwen. Deze is nodig om iemand het gevoel te geven dat er altijd nog iets is om op terug te kunnen vallen. Goede raad en/of steun blijft daarom altijd van belang in een samenleving die zichzelf sociaal acht.
Een andere vorm van vertrouwen is zelfvertrouwen. Deze gaat een stapje verder en geeft je als mens het vertrouwen in het feit dat je in staat bent zelf een oplossing te kunnen vinden. Ook hierbij is het van belang dat goede raad en steun voor handen zullen zijn. Geen mens kan immers alles helemaal alleen.

De tijd van pappen en nathouden is definitief voorbij als het aan de regering ligt, en dus is het van belang dat iedereen vol vertrouwen en zelfvertrouwen kan gaan werken aan zelfredzaamheid.

Vertrouwen en zelfvertrouwen moeten kunnen groeien en daarom zal er ruimte moeten komen om te doen en te ervaren. Aan de slag dus en zien wat er gebeurt als je het heft in eigen hand gaat nemen. Maar uiteraard wel gedegen, vanuit een goede visie en met steun in de rug.

Het is goed als mensen hun eigen talenten en kwaliteiten (leren) kennen door naar zichzelf te kijken – ‘wie ben ik’, ‘waar word ik gelukkig van’, etc. Hiermee blijft men niet alleen dicht bij zichzelf, maar is de kans groot dat interesses, kwaliteiten en talenten verder ontwikkeld kunnen worden. De voldoening uit de ontwikkeling versterkt het (zelf)vertrouwen, zodat men zich mogelijk nog verder kan ontwikkelen/verbeteren.

Het is hierom dat ik o.a. de oplossingsgerichte aanpak een goede methode vind om mee door te pakken naar betere posities van mensen – sinds enige tijd maak ik er ook gebruik van in mijn praktijk.

De oplossingsgerichte aanpak is een innovatieve manier, welke oorsprong vindt in therapeutische settings. Een van de belangrijkste grondleggers hiervan was psychotherapeut Steve de Shazer.
"Het is goed om te weten wat niet werkt, maar het is echt handig om te weten wat wel werkt", is een uitspraak van de Shazer, welke kernachtig de kracht van de oplossingsgerichte aanpak weergeeft.
Het lijkt een eenvoudige methode en is dat eigenlijk ook. Het is er echter wel een waar een omslag in denken mee gemoeid is, omdat onze samenleving van oudsher gewend is aan de benadering vanuit het medisch model. Dit is de traditionele probleemoplossende weg, waarbij men zich eerst op het probleem richt om het te analyseren, om pas daarna aan een oplossing/verbetering te kunnen werken

In plaats van hard proberen te begrijpen waarom iets niet werkt, richt de oplossingsgerichte methode zich juist onmiddellijk op dat wat (nog) wel werkt. Hiermee wordt weerstand (begripvol) de rug toegekeerd en zet het mensen zelfstandig in beweging. Krachten en hulpbronnen worden direct actief ingezet – het is een productieve manier, waardoor nieuwe perspectieven zich openbaren. Een zeer bruikbare manier om zelfredzaamheid te vergroten; om zelfstandig oplossingen/verbeteringen te kunnen vinden en uitvoeren.

In mijn praktijk zie ik mensen het heft in eigen handen nemen en vervolgens opleven. Er ontstaat actie en men haalt voldoening uit werken aan zichzelf, omdat er voelbaar iets verandert.

Uiteraard is goede begeleiding nodig om die nodige omslag in denken te kunnen maken. Per slot van rekening zit onze samenleving nog behoorlijk vast in de oude manier, waarbij nog dikwijls angsten te overwinnen zijn zoals de angst om het zelf te doen, de angst om te falen, de angst om risico’s te nemen, de angst om zichzelf te laten zien, enzovoorts. Hier en daar bestaat zelfs de angst om (zelf) te overwinnen.

Hoe mooi en succesvol nieuwe methodes ook kunnen zijn, en hoe zelfredzaam mensen ook zullen worden, er zal altijd gedegen hulp voor handen moeten blijven in een sociale samenleving. Ook op een oplossingsgerichte weg naar zelfredzaamheid valt dikwijls nog veel te overwinnen - hoe bruikbaar deze ook is. Bovendien zullen mensen elkaar altijd nodig blijven houden.

De onbegrenzende kracht van collectieve creativiteit

Dat we met een serieuze, wereldwijde centenkwestie te maken hebben is nu wel duidelijk. Ook ons landje kent hier de gevolgen van en hoewel er af en toe geluiden over het aantrekken van de economie op ons worden afgevuurd, zullen we er helaas nog veel meer van gaan ondervinden. Natuurlijk, we moeten vooral blijven kopen om het geld rond te pompen. Vanuit stilstand gebeurt immers niets en daarom bedenkt men psychologische spelletjes op landelijk - , europees - en wereldniveau. Logisch, want wij moeten die stroom met z’n allen weer op gang gaan brengen en aan angstige mensen die niets meer durven en daarom alles vasthouden, heeft onze (gezamenlijke) economie niets. Dat heeft men al lang begrepen.

Nu ben ik zeker geen econoom, maar ik zie, hoor en ondervind hier en daar duidelijk wat deze tijd met ons doet. Net als iedereen herken ik de geluiden:

• Je bent tegenwoordig nergens meer zeker van. Je mag blij zijn als je nog werk hebt.
• Een baan voor het leven bestaat niet meer. 
• Hij is 50, die komt nergens meer aan de bak.
• Vaste contracten bestaan bijna niet meer.
• We blijven dit jaar in Nederland. Het is hier ook heel mooi.
• Het is niet normaal meer wat je betaalt voor een tank benzine.
• We blijven dit jaar maar eens lekker thuis. Er moet thuis nog van alles gebeuren.
• Ze vervelen zich dood. Het buurthuis is dicht.
• Ik heb moeite om me te redden, mijn PGB wordt stopgezet.

Onze regering – of deze nu je keuze is of niet – staat voor de uiterst lastige taak het land te besturen en te herstellen, en doet ongetwijfeld dat waarvan men denkt dat het juist is. Inclusief het meedoen aan ‘spelletjes’ van en met machtige organen en individuen. Want dat is (ook) politiek. Hoe dan ook, een zware taak.

Er worden inmiddels forse maatregelen genomen die ons diep in de portemonnee raken. Helaas worden de mensen die het al niet gemakkelijk of - breed hadden daarin het meest getroffen. Met ingrijpende, droeve gevolgen van dien.
Het gevolg hier weer van is dat het vertrouwen in de regering en aanverwante instanties verder afneemt. Uiteraard vooral bij de sterkst getroffen bevolkingsgroepen. Onrust en angst nemen toe omdat mensen zich niet gehoord -, niet gezien - en aan de kant gezet voelen. Met daardoor niet zelden weer wanhoop en woede als gevolg.

Het is niet gemakkelijk uit deze negatieve spiraal te geraken, maar als we met ons allen kunnen inzien dat geld niet het enige (red)middel is, kunnen we de situatie zonder deze (financiële) begrenzing gaan leren inzien. We moeten het geld eigenlijk even helemaal zien los te laten, om daarna een beter gevoel terug te kunnen ontvangen. Klinkt het ingewikkeld?

In een samenleving zijn we onlosmakelijk met elkaar verbonden. We zullen het met elkaar moeten doen en uitsluiten leidt tot een onrust waar niemand op zit te wachten. Vooral bovenin de boom zal men dit goed in de oren moeten knopen en voor ogen moeten houden dat hier de tanden ingezet zullen moeten worden. Spreek iedereen aan op zijn/haar eigen talenten en kwaliteiten, stop met het starre inkaderen en bied ruimte voor nieuwe ideeën. Leer te kijken naar zaken die nog wel werken, om ze vervolgens te kunnen versterken en verbeteren. Op elk niveau, want alles grijpt in elkaar.

Gelabelde mensen zijn meer dan hun label. Onder het oppervlak heeft iedereen een talent of kwaliteit. Door hierop te focussen verbeter je iemand en breng je innerlijke ruimte en voldoening.
Gebruik een label niet om iemand te beperken, maar slechts als signaal om rekening mee te houden, zodat we onze mogelijkheden niet in de weg staan.

Zie mogelijkheden in alle mensen en geef ze vertrouwen en respect, waardoor ze het gevoel ontwikkelen dat ze meer te vertellen hebben dan ze ooit voor mogelijk hadden gehouden. Geef elkaar het gevoel dat een ieder het verschil kan maken ten gunste van ons allemaal.
En wees vooral niet bang om mensen een goed gevoel te geven, waardoor ze beter in hun eigen kracht komen te staan. Ook hier is angst een slechte raadgever die begrenzend werkt.

In deze tijd hebben we een ieders creativiteit hard nodig om elkaar te versterken in de eenheid die we vormen. Beperkingen zijn er al genoeg, dus met louter verder begrenzen komen we alleen maar nog vaster te zitten. Durf daarom te investeren in de onbegrenzende kracht van collectieve creativiteit, die we louter met inzet van iedereen, die zich gezien, gehoord en aanvaard voelt, tot stand kunnen brengen.

Dit geldt natuurlijk niet alleen voor een land, maar net zo hard voor gemeentes, personele teams, clubs, gezinnen, liefdesrelaties en alle andere verbanden waar mensen samen leven en/of werken.