De spirit van het begrip spiritualiteit

Spiritualiteit is een breed begrip. Het heeft te maken met zaken die onze geest betreffen. Dit woord wordt op vele manieren gebruikt en wordt vooral in verband gebracht met religie en/of bovennatuurlijke krachten.
Spiritualiteit heeft echter niet per se iets met religie of New Age Bewegingen te maken. Het heeft voornamelijk betrekking op de innerlijke ervaring van (een ieders) persoonlijk bewustzijn, of een hogere werkelijkheid (inzicht). De ene mens houdt zich bewust bezig met de ontwikkeling van die hogere werkelijkheid en de ander houdt zich daar onbewust of juist bewust niet mee bezig. Een spiritueel bewustzijn is in meer of mindere mate bij iedereen aanwezig, maar het is sterk afhankelijk van wat men daar zelf wel of niet mee doet, of hoe men het (liever) benoemt.

Tegenwoordig wordt het woord spiritualiteit dikwijls verbonden aan mensen of groeperingen die het niet waarneembare omarmen. Zo verbindt men het o.a. aan spiritisme, occultisme, ‘het’ paranormale, meditatie, Jomanda (en blauwe jurken). Er wordt hier en daar wat lacherig over gedaan en het wordt wel als ‘zweverig’ omschreven. Natuurlijk komt dat niet zelden door hoe mensen (veelal in groepsverband) vorm geven aan hun (onbegrepen) spiritualiteit.
Het zit nu eenmaal bij ons mensen ingebakken dat we graag in groepsverband vertoeven en dus zoeken velen van ons aansluiting bij groepen die ons aanspreken. Een andere eigenschap van mensen is dat, wanneer men zich eenmaal in een groep bevindt, men zich ook weer graag wil onderscheiden. Als dat lukt, maakt men anderen mogelijk nieuwsgierig en zo genereert men volgers. Op deze wijze kunnen bijvoorbeeld groeperingen ontstaan die gezamenlijk invulling geven aan dat wat zij als spiritualiteit ervaren. Om zo’n groep in verband te houden bedenkt men onderling vaak regeltjes en rituelen om het gezamenlijke gedachtegoed heen. En net als in de kerken, bij voetbalclubs of biljartverenigingen, kan het ook in spirituele groeperingen mislopen, want vrijwel overal waar mensen zich verenigen, ontstaat werking vanuit een al dan niet bewust gecreëerde hiërarchie. Ook hier kunnen dogma's ontstaan die leiden tot onenigheid, scheuringen en andersoortige egovertoningen – religieus zijn of behoren bij een geloofsgenootschap hoeft hierdoor dus niet altijd spiritueel te zijn.
Of de intenties nu juist zijn of niet, mensen blijven nu eenmaal mensen. En mensen moeten voortdurend moeite doen om goed samen te werken.

Spiritualiteit kan zich uiten in een bewuste levenshouding waarin de relatie wordt gelegd tussen dat wat gedacht, gevoeld, geweten en ervaren wordt. Het is het bewustwordingsproces van een wereld die wij min of meer zelf geschapen hebben en telkens weer herscheppen.
Ook de 'wereld' van de wetenschap wordt bij tijd en wijle nog wel eens bijgesteld, met als grootste verschil dat er altijd zo exact mogelijke metingen plaatsvinden. Wetenschap vertelt ons de ‘waarheid’ tot de tijd aanbreekt dat (andere) metingen anders uitwijzen of anderszins wetenschappelijk achterhaald blijken te zijn door nieuwe of zijdelingse ontdekkingen – die misschien zelfs uit intuïtie zijn voortgekomen.

Spiritualiteit daarentegen houdt zich eerder bezig met het innerlijk weten, zonder dat exact te hoeven meten. Het is vaak een geestelijke levenshouding waar een intuïtieve levenshouding uit voortkomt en waar (nog) ruimte voor het fenomeen ‘wonder’ is. Dit laatste klinkt wellicht wat onrealistisch zo vlak na het vallen van het woord ‘wetenschap’, maar het behelst het openstaan en ruimte bieden voor dat wat nu (nog) onmogelijk, onzichtbaar en/of ongrijpbaar lijkt.

Een brainstorm vinden we tegenwoordig een redelijk normaal fenomeen, maar het richt zich in beginsel op het (eerst nog) onvoorstelbare . Uiteindelijk komen hiermee persoonlijke krachten naar voren die je eerder misschien nog niet had opgemerkt of voor mogelijk had gehouden. Van hieruit gezien zou men zich wellicht gemakkelijker kunnen voorstellen dat ‘wonderen’ werkelijk zouden kunnen bestaan.

Het geheel van mentale activiteiten en processen, waardoor we bewuster worden van dieperliggende, niet direct waarneembare maar toch belangrijke aspecten van de werkelijkheid, vormt onze geestelijke evolutie.  Dit is zowel de bewustwording van een groter geheel waarvan wij deel uitmaken – ogenschijnlijk buiten onszelf – als de bewustwording van de niet (direct) waarneembare werkelijkheid die we diep in onszelf kunnen ervaren.

Ieder mens heeft een eigen belevingswereld waarin hij/zij zichzelf zo nu en dan terugtrekt. We mijmeren, piekeren, denken en voelen heel wat af, maar herkennen daarin lang niet altijd een spiritueel proces. In vele samenlevingen hebben we de werkelijkheid veralgemeend en het zelf ‘voelen’ en ‘weten’ uitgebannen. Op iedere vraag is wel een antwoord bedacht, maar contact met onszelf is daarbij vaak nihil.

Wanneer je je werkelijk (objectief) openstelt voor de ander, ontdek je iets van zijn/haar belevingswereld. Het verbaast mij ondertussen dan ook niet meer dat bij benadering nagenoeg iedereen zo goed buiten alle denkkaders kan vertellen over zijn/haar persoonlijke belevingswereld. Meestal zonder te beseffen dat men eigenlijk spiritueel bezig is.

Moeilijkheden ontstaan als we geen goede verbinding meer hebben met wie we werkelijk zijn; onze authenticiteit. Het kan op den duur echt lastig worden als we ons alleen nog maar bezighouden met onze gezamenlijk gecreëerde werkelijkheid (het dagelijks leven in onze jachtige maatschappij). Ons ego redt het vaak wel een tijdje om mee te hobbelen, maar diep van binnen gaat ons geestelijk welzijn ten onder als we er geen aandacht meer aan besteden. Burnout is daar een goed voorbeeld van.  

Contact maken met wie je diep van binnen werkelijk bent en/of je afstemmen op dat wat buiten of om jou heen plaatsvindt, is een spirituele beleving die je op meerdere bij jou passende manieren kunt uitleven en ontwikkelen. Dat lukt zelfs een nuchter persoon als ik. Het zij je geloof belijdend in een kerk, mediterend bij een spirituele club, dobberend in een roeibootje, starend over het water met een hengel in je hand, hardlopend langs het strand, lezend in interessante boeken, mijmerend in de duinen, zittend op een boomstronk aan de voet van een machtige berg, converserend met gelijkgestemden bij een openhaard , dansend op lekkere muziek, tuinierend in je groentetuin, starend naar de sterren tijdens een heldere nacht, of verzin het allemaal zelf maar. Als het maar bij jou past!

Uiteindelijk weet iedereen waar hij/zij zich al dan niet bij wil aansluiten om het innerlijk te kunnen ‘voeden’. Praten met anderen (die daarvoor openstaan) over jouw innerlijke belevingswereld, zonder daarin het gevoel te krijgen beknot te worden, is vaak erg bevrijdend en voorkomt onnodig en destructief oppotten.

“De geest moet waaien,” schreef Johnny van Doorn (alias Johnny the Selfkicker) en dat sprak me aan. “Onderzoek alles, behoud het goede,” las ik in een ander boek en ook die zin gaf me een gevoel van vrijheid.
Diep van binnen heeft de ‘wereld’ en al wat is in ons een persoonlijke (vrije) betekenis. De kunst is om elkaar die nodige, persoonlijke (spirituele) vrijheid te gunnen om zich met die innerlijke ‘wereld’ te verbinden en daar op authentieke wijze gehoor aan te kunnen geven. Maar vooral ook te trachten elkaar daarin te verstaan door te beseffen dat een ieder de wereld vanuit zijn/haar eigen perspectief ervaart. Daarmee creëren we tevens de juiste ‘spirit’ voor gezamenlijke ontwikkeling en welbevinden.